Thực hiện literature review bằng các công cụ

Bài viết này mình dịch từ một bài viết có tiêu đề tương tự được đăng trên Physics Lab để làm tài liệu tham khảo cho bản thân.

Cách đọc một bài báo khoa học

Giai đoạn một

Giai đoạn này chỉ mất một chút thời gian nhưng có vai trò rất quan trọng trong việc đọc các bài báo khoa học, nên bao gồm các bước sau:

• Đọc nhanh tiêu đề, abtract và introduction.
• Xem các hình ảnh và caption của chúng
• Ghi lại các phần tiêu đề để có cái nhìn tổng quan về paper.
• Đọc nhanh phần kết luận
• Kiểm tra phần tài liệu tham khảo và note các tài liệu bạn đã đọc
• Nên sử dụng ngôn ngữ là tiếng Anh (hoặc tiếng nước ngoài khác cùng ngôn ngữ với paper) để không tốn thời gian dịch hai lần.

!!! info
Note đầy đủ các thông tin trên vào một database (notion Literature Tracker), ghi tag đẩy đủ theo ý của bạn và tag của papaer (quan trọng)

Giai đoạn hai

Thực tế giai đoạn này mới là giai đoạn đọc thật sự của một bài báo. Giai đoạn này giúp ta hiểu rõ hơn bài báo và cách mà nó liên quan tới nghiên cứu của mình. Việc đọc tài liệu giấy hay kỹ thuật số là tùy sự lựa chọn, sao cho mắt không căng thẳng và thuận tiện nhất.

Đọc các tài liệu trong giai đoạn này cần highlight các điểm quan trọng, có thể chia theo màu:

• Màu đỏ cho mục tiêu và kết quả bài báo
• Màu cam cho các thuật ngữ và từ viết tắt
• Màu vàng cho các nghiên cứu trước và background
• Màu xanh cho các thông số và phương trình được sử dụng
• Màu tím cho future work và implications
• Màu lục cho tài liệu tham khảo cần xem

Sau đó, người đọc cần trả lời các câu hỏi/đưa ra nhận xét của mình về bài báo đó. Thường được note dưới dạng các dấu đầu dòng để dễ tìm lại

• Research question/problem của bài báo là gì?

• Bài báo có giá trị cho nghiên cứu của bản thân hay không? Nếu có thì tại sao?

• Tác giả bài báo có cố gắng thuyết phục người đọc tin vào điều gì không? Nếu có thì tôi có bị thuyết phục không? Nếu không, tại sao tôi không bị thuyết phục?

• Phần nào trong bài báo khiến tôi quan tâm? Tại sao?

• Tại sao tác giả chọn cách tiếp cận hoặc khung lý thuyết này?

• Người đọc có đồng ý với tác giả về các vấn đề đó không?

• Tác giả nghĩ gì về ý nghĩa của những phát hiện đó?

• Người đọc có đồng ý với tác giả về những ý nghĩa đó không?

• Bài viết này đóng góp những gì, suy nghĩ gì, phương pháp gì cho nghiên cứu của người đọc?

Sau khi trả lời những câu hỏi trên, người đọc quyết định đây có phải là một bài báo cốt lõi của nghiên cứu liên quan hay không. Nếu có, thì chuyển nó sang phần thứ ba

Giai đoạn ba

Giai đoạn này, người đọc đảm bảo rằng bản thân hiểu được đẩy đủ những gì bài báo truyền tải cùng với các background của nó. Nhìn chung là thực hiện lại một bài báo như vậy. Người đọc cần:

• Nếu là tác giả, bạn cần làm những gì để đạt được những kết quả trong bài báo
• Tái hiện lại các thí nghiệm, kiểm tra kết quả và đối chiếu với kết quả của bài báo.
• Xác định các điểm đổi mới mà tác giả đã thực hiện, những điểm nào còn hạn chế.
• Các kỹ thuật trong bài báo đề cập có được thực hiện đúng, có vấn đề gì với các kỹ thuật đó, dữ liệu cho thí nghiệm chính xác và khách quan không.

Thao tác với các công cụ

Sau khi đã học đọc, cần có một phương pháp thực hiện hàng loạt và ghi lại những điều đã đọc. Mình đã sử dụng phương pháp theo sơ đồ dưới:

graph TD
  A[Literature Research] --> B[Add relevant paper to library & Literature Tracker];
  B --> C{Relevant to research?};
  C --> |Yes| D[First pass, scan and add tag];
  C --> |No| A;
  D --> E{worth reading more depth?};
  E --> |Yes| F[Second pass, complete literature notes and critical engagement question];
  E --> |No| A;
  F --> G[Buld systhesis matrix];
  G --> H[Write liteature review];
  H --> I[Update liteature review];
  I --> Z[Refine search question];
  Z --> A;
  F --> K{Is it core paper?};
  K --> |Yes| L[Third pass, reimplement the paper in own words];
  L --> I;

The literature search

Library building and suggestions

Đây luôn là bước bắt đầu của mọi quá trình nghiên cứu. Trước hết, cần nhận diện một số keywords để bắt đầu quá trình search. Hãy trò chuyện với giáo sư để tìm các keywords phù hợp cho các nghiên cứu khác nhau. Một phương pháp khác là sử dụng chức năng tìm kiếm liên quan trên các công cụ search hoặc xem các trích dẫn từ bài báo gốc. Trong soó những các trích dẫn này, sẽ có một số trích dẫn được đề cập nhiều trong các bài báo, có thể đó chính là những bài báo quan trọng mà ta cần tìm kiếm

??? info
Qua một thời gian, người đọc sẽ nhận ra một số bài báo thường xuyên được trích dẫn.

Mendeley là một công cụ hữu ích để lưu trữ và quản lý thư viện các bài báo. Nó có nhiều tính năng như chia sẻ thư mục với đồng nghiệp, có hỗ trợ phiên bản app trên nhiều nền tảng và brower extension.

Literature databases and keyword

Web of Science là một trong các công cụ hữu ích để nhận thông báo về các bài báo mới được ra mắt dựa trên các từ khóa bạn chọn. Nó cũng cung cấp một cơ sở dữ liệu các bài báo dựa trên các keyword nhập vào. Đây là bước khởi đầu tốt để hình thành định hướng nghiên cứu của bạn, bên cạnh những tư vấn của giảng viên hướng dẫn.

Google Scholar cũng là lựa chọn tốt trong nhiệm vụ này.

Literature mapping tools

Trong quá trình tìm hiểu và đọc các bài báo, cần hiểu rõ mối quan hệ giữa các bài báo này như thế nào. Citation Gecko và Connected Papers là hai công cụ khá hữu ích, cung cấp giao diện flow-chart để hiểu tính tương quan giữa các bài báo.

Hai công cụ này cung cấp cái nhìn tổng quan từ một key paper tới các paper liên quan. Điều này giúp bạn hình dung được những bài báo quan trọng và chú ý tới/không bỏ lỡ nó. Nó giúp bạn tránh được tình huống nằm trong một chuỗi các bài báo phản bác lẫn nhau.

Sử dụng Connected Paper để chắc chắn rằng bạn không bỏ lỡ những bài báo quan trọng và hiểu rõ mối liên hệ giữa chúng. Nên sử dụng cả hai công cụ để hiểu rõ sự khác nhau giữa chúng.

The literature tracker

Trong phần này, một database trong Notion được sử dụng để ghi chép lại những ý tưởng, tổng hợp, nội dung quan trọng của một bài báo. Mặc dù có những tính năng tương tự như Mendeley nhưng Notion mạnh hơn ở khả năng tùy biến và filter những danh mục quan trọng.

The literature synthesis matrix

Khi một paper pass qua vòng thứ nhất, nó được chuyển qua lần đọc thứ hai với nhiều nội dung phải quan tâm hơn. Phần này note những câu hỏi mà ta cần trả lời
trong Giai đoạn hai và ghi chú chúng vào trong Notion database.

Writing your literature review

Sau khi tổng hợp được một số core paper và đọc chúng ở giai đoạn ba, ghi chép chúng bằng lời văn của chính bạn (có thể sử dụng notion ở phần hai). Khi cảm thấy những gì tìm kiếm đã đủ, có thể bắt đầu viết literature review của chính bạn.

Xác định chủ đề nghiên cứu

Sử dụng literature matrix, nhìn nhận lại và xác định những câu hỏi nào là quan trọng mà muốn tập trung vào. Đối với từng phần trong chủ đề, xác định câu hỏi của bạn là gì, câu trả lời mong muốn là gì, bạn sẽ làm gì để đạt được nó.

Lựa chọn các bài báo liên quan đến chủ đề nghiên cứu

Sau khi có từng phần với các nội dung chính, lựa chọn các bài báo liên quan tới từng phần. Tổng hợp những điểm quan trọng của chúng. Số lượng không hẳn quan trọng trong phần này, quan trọng hơn nó là nguồn bạn lấy chúng, những tạp chí hoặc các nhà xuất bản uy tín. Cân nhắc số paper giới hạn cho mỗi section để tránh lan man (trừ trường hợp bài của bạn là bài review).